خامه دوزی سیستان و بلوچستان

خامه دوزی در گروه رودوزی­ های سنتی قرار می‌گیرد. خامه­ دوزی در استان سیستان ­و ­بلوچستان و در شهرستان زابل رواج دارد. وجه تسمیه آن بدین علت است که برای رودوزی از نخ خام ابریشم (رنگ نشده) و بر روی پارچه‌ی سفید و لطیف انجام می‌شود. نخ ابریشم رنگ نشده با تلولو خاص خود بر روی زمینه سفید و مات پارچه در طرح­‌ها و نقش­‌های هندسی (عمدتاً: مربع، لوزی، فرفره­ای) ضمن ایجاد زیبایی خاص خود نسبت به افزایش مقاومت فیزیکی پارچه­ی نازک زیر­ساخت نیز موثر است.

این نوع رودوزی بیشتر بر روی لباس، شب کلاه آقایان، رومیزی، سفره و بسیاری دیگر استفاده می‌شود. خامه ­دوزی یا خام ­دوزی با نخ ابریشم خام (نتابیده) انجام می‌­شود. و به ­همین دلیل به این نام شهرت یافته‌است.  صرف­ نظر از شیو­ه­‌ی تولید، این هنر بی‌شباهت به سوزن ­دوزی بلوچ نیست. با این تفاوت که در خامه­ دوزی تنها از نخ ابریشم یکرنگ که معمولا سفید است استفاده می‌شود.

قدمت خامه‌دوزی

قدمت این دوخت، همزمان با قدمت ابریشم ­دوزی است. و در طول گذشت‌زمان تحولات شگرفی را پشت­ه سر گذاشته‌است. خامه­ دوزی در حال حاضر فقط در روستاهای زابل به­ حد کامل رواج دارد و نقوش آن بیشتر متشکل از خطوط منحنی گردان است و به­ منظور تزیین جانماز، سجاده، پیش ­سینه‌ی لباس، عرق چین، جلیقه، رومیزی، روتختی، سفره، روکوسنی و بسیاری دیگر از آن استفاده می‌شود.

نقوش خامه دوزی سیستان و بلوچستان

از نقوش متداول در این هنر می‌توان به حصیر­دوزی، توردوزی، خامه­ کشی، بته­ جقه‌ای، نرگسی، گلی، نقوش ستاره­‌ای، نقوش هندسی. انواع گره‌­ها، خطوط منحنی، الگوهای مختلف تخم خربزه و یا دم ماهی و غیره اشاره کرد. که حصیر­دوزی و بته­ جقه‌ای معمولاً در وسط و بقیه نقوش در اطراف دوخته‌می‌شود. نقوش به­ صورت حاشیه در دور کار، گل به­ صورت بوته با برگ­‌های فراوان و تک ­گل در قسمت مرکز کار بر پارچه می‌نشیند. و نقش‌زدن اکثراً با قالب­‌های چوبی که به جوهر آغشته است. بر روی پارچه انجام می­‌شود. گاه نقش به ­وسیله‌­ی مداد و یا کاغذ کاربن کشیده‌می‌شود. این دوخت علاوه بر روستاهای زابل در یزد و شهرستان تفت نیز به­‌صورت خانگی رواج دارد.

مواد مورد نیاز برای خامه دوزی

مواد مورد نیاز برای خامه­ دوزی عبارتند از: پارچه از جنس ساتن یا کتان یا چلوار، سوزن، آئینه و نخ ابریشم یک رنگ (سفید). این نوع دوخت بسیار ظریف بوده و برای اطراف و خطوط ظریف به­ کار می‌رود. این طرح برای اینکه تمیز و دقیق جلوه کند. لازم است‌به­ طور کامل و پر­کار دوخته‌شود. در سوز­ن­ دوزی­‌هایی که برای لباس انجام می‌شود، نخ سفید بر زمینه‌­ی سفید (خامه ­دوزی) را با سیاه ­دوزی تمام می­‌کنند. بدین ترتیب که مثلث­‌های جادگمه‌ای با بخیه سیاه رنگ بر روی آن­ها پدید می‌­آورند و حاشیه‌‌­های دور یقه و مچ را به رنگ سیاه می‌دوزند.

برای خرید محصولات خامه دوزی به سایت نقش بلوچ مراجعه کنید.