سوزن دوزی سیستان و بلوچستان

سوزن دوزی سیستان و بلوچستان از بهترین نمونه‌های هنر ­دستی در ایران است. به سوزن ­دوزی بلوچ در اصطلاح محلی “سوچن ­دوزی” می­‌گویند. شواهد موجود حاکی از آن است. که این شیوه‌ی دوخت از اوایل اسلام در میان این قوم رایج بوده. و در دوره‌های تیموری و صفوی به اوج خود رسیده‌است. این هنر به­ طور عمده برای تزئین جامه‌ی محلی زنان به­ کار می­‌رود.

نحوه کار سوزن دوزی

سوزن ­دوزی تمام زمینه‌ی پارچه را می‌­پوشاند، و از آن برای تزئین سرآستین‌ها، شلوار­ها، گاه نواری در وسط آستین، قطعه­ ای در پشت یقه و نیز قسمت سر­پوش چادر استفاده می­‌شود. تقریباً در هر شهر و روستای کوچکی از زاهدان‌گرفته. تا خاش در شرق تا سراوان و در غرب تا ایرانشهر، سوزن­ دوزی رواج دارد. زیرا زنان، جامه‌ی سنتی می‌پوشند. شیوه‌ی  سوزن ­دوزی در چهار منطقه‌ی  عشایری مثلاً منطقه‌ی ایرانشهر (مناطق قاسم ­آباد، پیپ، اسپکه، ورکات و چنف) یا ناحیه‌ی خاش و گشت، در نحوه‌ی دوخت تفاوت­‌هایی با سایر مناطق دارد.

برای اطلاع از دوخت سوزن دوزی بلوچی میتوان به مقاله نحوه انجام کار سوزن دوزی مراجعه کنید.

هنرمندان سوزن دوزی

قاسم ­آباد بلوچستان به دو سوزن ­دوز هنرمند سرافراز است؛ خانم زرخاتون بلوچی و خانم مهتاب جهانبانی. خانم جهانبانی رنگ‌­هایی تازه در سوزن­ دوزی ابداع کرد و این سبب شد که این نوع گلدوزی در لباس‌های رسمی معمول شود.

انواع سوزن­­ دوزی سیستان و بلوچستان

انواع سوزن­­ دوزی سیستان و بلوچستان عبارت است از: سرافی دوزی، ظریف­ دوزی، پریوار­دوزی و بلوچ ­دوزی. رنگ‌های به ­کار رفته‌شادند. و از این میان نارنجی و قرمز بر رنگ‌­های دیگر غالب است. و جزئیات کار به ­رنگ‌­های سبز، آبی، سفید و سیاه کار می‌شود.

ویژگی‌های نگاره‌ های سوزن ­دوزی

ویژگی مشترکی که در نگاره ­های سوزن دوزی سیستان و بلوچستان دیده‌می‌­شود. استفاده از نقوش هندسی و خطوط شکسته‌است. خطوط منحنی و دایره در سوزن دوزی بلوچ به­ ندرت استفاده می‌شود. نقوش مورد استفاده در این دوخت را می­‌توان در چند بخش کلی دسته­‌بندی کرد:

1. نقوش­ هندسی، که بیشترین کاربرد را در سوزن­ دوزی زنان بلوچ دارد، مثلث، مربع و لوزی از نقوش اصلی این سبک هستند و در آثار دیگر این منطقه مانند سفالگری نیز مشاهده می­‌شود.
2. نقوش­ طبیعی که خود شامل نقوش گیاهی و حیوانی می­‌شود و به نا­م­‌های گُل سٌهر (گُل سرخ)، گُل چهار­برگی، کَتَرُک (گُل قاصدک)، گل هشت­برگی، مرغ ، مُرگ پانچ (به معنی پای مرغ است)، هُشتِر دُمب (دم شتر)، کَتار­پادک (در زبان بلوچی به معنای پای حشره است.) و بال کبوتر معروف است.
3. عناصر طبیعی، که شامل کوه، رود و نظایر آن است، طرح چَپراس از مشهورترین نقوش این گروه است؛ این نقش بیان ساد­ه‌ای از امواج آب و حرکت آن است. علاوه بر استفاده‌ی سوزن­ دوزی در صنعت پوشاک می‌توان به کاربرد آن در تهیه‌ی جلد قرآن، سرمه­ دان، کیف و پشتی نیز اشاره کرد.

با مراجعه به قسمت محصولات نقش بلوچ می‌توان همه‌ی محصولات سوزن دوزی بلوچی را مشاهده کنید.